Bộ trưởng Phát triển của Đan Mạch, ông Christian Friis Bach, đã quyết định tạm dừng tài trợ ba dự án ở VN sau khi có báo cáo rằng số tiền tài trợ từ Đan Mạch cho các dự án này có khả năng đã bị sử dụng sai mục đích và gian lận.
Ngày 1-6, Đại sứ quán Đan Mạch tại Hà Nội phát đi thông cáo báo chí cho biết đã tạm dừng hoạt động ba trong bốn dự án VN nhận viện trợ không hoàn lại của nước này để tiếp tục làm rõ. Số tiền bị sử dụng không hợp lý có thể lên tới 3,3 triệu kroner (khoảng 11,5 tỉ đồng).
 |
| Chi tiết khoản tiền bốc hơi được công khai trên website của Bộ Ngoại giao Đan Mạch |
Những phát hiện này sẽ được hai chính phủ và các cơ quan thực thi đánh giá kỹ lưỡng trước khi có kết luận cuối cùng.
Trả 1 tỉ đồng cho hai nhân viên kiểm tra tài liệu
Bộ Ngoại giao Đan Mạch cũng đã công khai báo cáo về ba dự án này trên website của mình. Trong báo cáo, tư vấn trưởng của Cơ quan Đảm bảo chất lượng viện trợ phát triển Đan Mạch Tine Lunn cho biết Hãng tư vấn độc lập PriceWaterhouseCoopers (PWC) đã kiểm tra báo cáo tài chính của bốn dự án.
Báo cáo nhấn mạnh những phát hiện cần phải kiểm tra thêm, nhưng có những khoản đã bị chi sai mục đích, hoặc chi phí cao hơn giá thực tế, thậm chí là không hề có thực chi. Dự án “Tác động của biến đổi khí hậu đến biến đổi sử dụng đất và thay đổi sinh kế cộng đồng ở đồng bằng sông Hồng” (đối tác phía VN là Trung tâm quốc tế nghiên cứu biến đổi toàn cầu (ICARGC) thuộc ĐHQG Hà Nội), các khoản sai trái lên tới 4,4 tỉ đồng.
Trong đó có những khoản chi lương và thù lao không có chứng từ, hơn 1 tỉ đồng được trả cho hai hợp đồng với nhân viên nghiên cứu của dự án chỉ để kiểm tra lại tài liệu, thu thập và xử lý dữ liệu; gần 270 triệu đồng được ghi sổ sách nhưng không hề có thực chi; gần 180 triệu đồng được ghi là trả cho một tư vấn viên nhưng không có thực chi và tư vấn viên này đã xác nhận là công việc này bị hủy trên thực tế; khoảng 1,1 tỉ đồng là thâm hụt tiền mặt so với cân đối sổ tiền mặt - dự án giải thích là khoản tiền này được tạm thời sử dụng cho mục đích của các dự án khác...
Ngoài ra, PWC cũng lưu ý là 250.000 kroner (khoảng 857 triệu đồng) đã được tạm ứng cho bốn nhân viên mà không có mục đích rõ ràng và các khoản ứng này đã được quyết toán sau một năm.
Ăn lương hai đầu
Với dự án “Đánh giá những tác động của biến đổi khí hậu đến điều kiện tự nhiên, môi trường và phát triển kinh tế - xã hội ở Trung Trung bộ VN” do Viện địa lý thuộc Viện Khoa học - công nghệ VN thực hiện, hơn 5,3 tỉ đồng đã bị chi sai. Trong đó gần 500 triệu đồng là tiền lương và thù lao bao gồm các khoản bồi dưỡng, lương gấp đôi cho nhân viên dự án (nhân viên hưởng lương của cả viện lẫn dự án), hơn 1,4 tỉ đồng cho các khoản học bổng giáo dục nhưng không có quy trình lựa chọn rõ ràng, khoảng 615 triệu đồng để mua ôtô sử dụng cho dự án.
Mặc dù ngân sách này được thông qua từ đầu, nhưng không có mục sổ sách nào nói đến tài xế. Trong khi một tài xế của viện xác nhận xe này rất ít dùng vì các chuyến thực địa xảy ra ở miền Trung VN và các nghiên cứu viên thường sử dụng máy bay; PWC còn quan sát thấy Viện địa lý đã chuyển một khoản tiền của dự án qua ngân hàng và giải thích là viện tạm thời mượn tiền mặt từ dự án và đã trả lại.
Tài trợ học bổng cho con gái của cán bộ dự án
Với dự án “Biến đổi khí hậu và các hệ sinh thái vùng cửa sông của VN” - đối tác VN là Viện Hải dương học thuộc Viện Khoa học - công nghệ VN, tổng cộng khoảng 1,3 tỉ đồng đã bị chi sai. Trong đó, khoảng 36 triệu đồng được trả trực tiếp cho nhân viên để trang trải bảo hiểm xã hội, y tế và thất nghiệp trong khi các khoản này cũng được viện trả; hơn 845 triệu đồng là học bổng thưởng cho con gái của điều phối viên dự án, do giám đốc dự án phê duyệt mà không qua quá trình lựa chọn ứng cử viên. Cô con gái này đã làm việc ở viện được ba năm trước khi có học bổng trên nhưng gần đây đã rời viện sau khi hoàn tất học bổng. Viện cũng chi hơn 173 triệu đồng để mua máy tính xách tay cho các nghiên cứu sinh nhưng không hề bắt buộc trả lại máy sau khi dùng.
Cuối cùng, với dự án “Tạo giống lúa chịu ngập chìm và mặn thích nghi với điều kiện nước biển dâng cho các vùng đồng bằng ven biển VN” do Viện di truyền nông nghiệp thuộc Bộ NN&PTNT thực hiện chỉ có hai khoản với tổng giá trị 78.385 kroner (khoảng 268 triệu đồng) cần làm rõ là khoảng 115 triệu đồng để dự một hội thảo ở Áo chưa được quyết toán, trong đó 52 triệu đồng để chi cho một kế toán dự án không liên quan gì đến hội thảo đi dự.
Trong khi đó, trao đổi với Tuổi Trẻ, vụ phó Vụ Hợp tác quốc tế Bộ NN&PTNT Trần Kim Long cho biết dự án do bộ làm chủ quản đã bước sang giai đoạn 2 và đang vận hành rất tốt. Còn TS Nguyễn Thị Anh Thu (ban quan hệ quốc tế ĐHQG Hà Nội) cho biết các chủ đầu tư dự án đang hoang mang về thông tin ngưng tài trợ các dự án này.
Báo cáo của Cơ quan Đảm bảo chất lượng viện trợ phát triển Đan Mạch viết: “Ba dự án đầu sẽ bị đình chỉ thực hiện và sẽ không chi trả thêm bất cứ khoản nào. Dự án cuối được phép tiếp tục dưới sự giám sát và kiểm soát cao hơn”.
Đan Mạch hiện là một trong những nước dành nhiều viện trợ phát triển nhất cho VN trong lĩnh vực biến đổi khí hậu. VN cũng là nước châu Á duy nhất được Đan Mạch triển khai chương trình nghiên cứu ứng phó với biến đổi khí hậu. Bốn dự án trên nằm trong khuôn khổ hợp tác được phê duyệt tháng 10-2011 với tổng kinh phí hơn 18 triệu kroner (khoảng 62,5 tỉ đồng) và đều là viện trợ không hoàn lại.
H.GIANG
Điều tra nhanh chóng
Đầu năm 2012, Đại sứ quán Đan Mạch đã nhận được những tin tức cho thấy các dự án có mập mờ về tài chính. Tháng 4-2012, sứ quán đã có trong tay tài liệu cho thấy sử dụng tiền sai mục đích. Ngày 24-4, báo cáo đầu tiên được gửi về Văn phòng Kiểm toán quốc gia Đan Mạch và chỉ hai ngày sau theo yêu cầu của Đại sứ quán, Hãng PWC bắt đầu quy trình xác minh các bản kê tài chính. Báo cáo được PWC hoàn tất một tháng sau đó.
Liên quan đến vụ việc, ngay trong chiều 1-6, Thứ trưởng Bộ Khoa học - công nghệ Trần Việt Thanh đã làm việc với đại sứ Đan Mạch tại VN John Neilsen. “Bộ Khoa học - công nghệ sẽ cùng Đại sứ quán Đan Mạch phối hợp với các bộ, ngành liên quan của VN sớm có kết luận cuối cùng một cách khách quan nhất” - ông Trần Việt Thanh nhấn mạnh.
H.GIANG - TTXVN
